Robots en mensen communiceren beter door te leren van elkaars taalgebruik

Robots en mensen kunnen beter communiceren als ze leren van elkaars taalgebruik, blijkt uit onderzoek van computationeel linguïst Jaap Kruijt. Toch ontwikkelen mens en robot minder snel een eigen ‘taaltje’ dan mensen onderling, al wordt de communicatie wél effectiever.

Kunstmatige Intelligentie (AI) speel een steeds grotere rol. Robots worden bijvoorbeeld steeds vaker ingezet als 'maatje' voor eenzame ouderen. Kruijt onderzocht of het mogelijk is een robot te leren hoe mensen praten en zich daaraan aan te passen, zodat de communicatie met zo’n robot natuurlijk en persoonlijk wordt en er misschien zelfs sprake is van een uniek ‘taaltje’ tussen robot en mens.

“Om dit te onderzoeken is het nodig dat mens en robot langere tijd met elkaar praten,” aldus Kruijt. Daarom ontwikkelde hij met collega’s een experimentele methode waarbij een robot en een mens samen een spel spelen. “Het spel lijkt een beetje op ‘Wie is het?’ of ‘Zoek de verschillen’,” legt hij uit. “Deelnemers praten met de robot over wie ze zien op hun plaatjes. Zo worden ze gestimuleerd om personen te beschrijven en referenties te gebruiken.”

Aan de hand van deze gesprekken onderzocht Kruijt hoe de manier van verwijzen naar personen in de loop van het spel veranderde. “We wilden weten of die referenties korter, persoonlijker en efficiënter worden naarmate de interactie vordert – zoals dat bij mensen onderling gebeurt.”

Hiervoor ontwikkelde hij een speciaal model voor de robot, waarmee hij de interpretatie van menselijke omschrijvingen kon beïnvloeden. In plaats van gebruik te maken van grote taalmodellen zoals ChatGPT, koos Kruijt voor zelfgebouwde methoden. “Op die manier konden we de keuzes van de robot beter controleren en verklaren.”

Uit het onderzoek blijkt dat mensen vrij gedetailleerde omschrijvingen blijven gebruiken, ook na langere interactie met de robot. “Tussen mensen ontstaan al snel bijnamen of korte verwijzingen. Bij robots zagen we dat veel minder, dus mijn onderzoek laat een duidelijk verschil zien bij mens-robot-communicatie.”

Uit het onderzoek blijkt verder dat er heel veel aspecten zijn die invloed hebben op de woordkeuze van de mens om een persoon te omschrijven en op hoe goed de robot die omschrijving dan kan begrijpen. “De context van een gesprek is de belangrijkste factor. Wanneer er veel interpretaties mogelijk zijn van een referentie, wordt die referentie gedetailleerder om miscommunicatie te voorkomen. De mens is hier zich beter bewust van dan de robot. Hierdoor worden ze het minder snel eens over welke referentie ze gebruiken, en ligt miscommunicatie alsnog op de loer,” aldus Kruijt.